Podatek dochodowy może zostać pomniejszony o określoną kwotę z tytułu ulgi na dzieci. W praktyce powstają jednak problemy z podziałem kwoty ulgi między rodzicami dziecka.
Ulga podatkowa na dziecko małoletnie.
Od podatku dochodowego podatnik ma prawo odliczyć określoną kwotę na każde małoletnie dziecko, w stosunku do którego w roku podatkowym:
1) wykonywał władzę rodzicielską;
2) pełnił funkcję opiekuna prawnego, jeżeli dziecko z nim zamieszkiwało;
3) sprawował opiekę poprzez pełnienie funkcji rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą.
Jest to tzw. ulga prorodzinna uregulowana w art. 27f ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (zwanej dalej w skrócie jako ustawa PIT). Zgodnie z art. 27f ust. 4 ustawy PIT odliczenie dotyczy łącznie obojga rodziców, opiekunów prawnych dziecka albo rodziców zastępczych pozostających w związku małżeńskim. Kwotę ulgi uprawnieni mogą odliczyć od podatku w częściach równych lub w dowolnej proporcji przez nich ustalonej. Teoretycznie więc kwota ulgi może zostać w całości wykorzystana przez jednego z rodziców lub podzielona między nich według ustalonych proporcji. Wymaga to jednak porozumienia rodziców uprawnionych do ulgi.
Rozliczanie ulgi przez rodziców żyjących wspólnie najczęściej nie rodzi problemów. Zwykle są oni w stanie zgodnie ustalić, które z nich rozliczy ulgę w swoim zeznaniu rocznym. Trudności w osiągnięciu porozumienia pojawiają się najczęściej w przypadku rodziców żyjących w rozłączeniu, w szczególności kiedy podział ulgi zbiega się z konfliktem małżeńskim na tle sprawy rozwodowej.
W przypadku braku porozumienia każde z rodziców może odliczyć od podatku połowę ulgi prorodzinnej. Należy przy tym podkreślić, że reguła ta obowiązuje bez względu na faktyczny zakres wychowywania dziecka przez każde z rodziców. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 5 kwietnia 2017 r., II FSK 623/15 kategorycznie stwierdził, że „w przypadku braku zgodnego podziału ulgi uzasadniony jest podział tej ulgi po połowie, gdyż ustalanie w postępowaniu podatkowym faktycznego zakresu wychowywania dziecka byłoby nie tylko bardzo trudne, ale wręcz niemożliwe.”
W przypadku małoletnich dzieci do skorzystania z ulgi uprawniony jest rodzic, który choćby w minimalnym zakresie wykonywał w roku podatkowym władzę rodzicielską. Dotyczy to również rodzica, którego władza rodzicielska została ograniczona do określonych uprawnień, pod warunkiem, że faktycznie tę władzę wykonywał.
Przez wykonywanie władzy rodzicielskiej należy rozumieć sprawowanie faktycznej pieczy nad dzieckiem, zarządzanie jego majątkiem oraz wychowywanie go polegające na troszczeniu się o jego fizyczny i duchowy rozwój, kształtowaniu jego osobowości. Dla uznania, że rodzic wykonuje władzę rodzicielską nie jest wystarczające samo płacenie alimentów (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 29 marca 2017 r., I SA/Kr 1453/16). Z drugiej strony nierealizowanie obowiązku alimentacyjnego nie jest równoznaczne z brakiem wykonywania władzy rodzicielskiej w stosunku do małoletniego dziecka.
Wykonywanie władzy rodzicielskiej nie musi wiązać się z codzienną pieczą nad dzieckiem. Bez znaczenia w tym kontekście pozostaje okoliczność, z którym rodziców dziecko ma ustalone miejsce zamieszkania. Również rodzic utrzymujący z dzieckiem sporadyczne kontakty i w tym czasie wykonujący władzę rodzicielską jest uprawniony do skorzystania z ulgi. W takim przypadku brak jest podstaw bez zgody obojga rodziców – do dzielenia ulgi proporcjonalnie do czasu spędzanego z dzieckiem przez każde z rodziców w ciągu roku.
Ulga podatkowa na dziecko pełnoletnie.
W przypadku dzieci pełnoletnich decydujący jest fakt utrzymywania dzieci a nie wykonywania władzy rodzicielskiej. Jest to logiczne, formalnie bowiem władza rodzicielska wygasa z chwilą osiągnięcia przez dziecko pełnoletności. Zgodnie z art. 27f ust. 6 ustawy PIT ulga prorodzinna przysługuje podatnikom utrzymujących pełnoletnie dzieci w związku z wykonywaniem przez tych podatników ciążącego na nich obowiązku alimentacyjnego oraz w związku ze sprawowaniem funkcji rodziny zastępczej. W przypadku dzieci pełnoletnich – inaczej niż w przypadku dzieci małoletnich – dla skorzystania z ulgi wystarczające jest płacenie alimentów bez względu na fakt utrzymywania z nimi kontaktów.
Reasumując, warto doradzić, aby w celu uniknięcia późniejszych konfliktów na tym tle, sposób wykorzystania ulgi prorodzinnej uregulować w ramach zawieranych przez rodziców porozumień o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem (tzw. porozumienia rodzicielskie). W takim porozumieniu ulgę można podzielić w dowolny sposób, w tym również proporcjonalnie do przewidywanego czasu opieki nad dzieckiem przez każde z rodziców.
